Pomnażanie intelektu » Jak nauczyć dziecko myślenia
Gdy przyglądam się sobie i moim metodom rozumowania, dochodzę do wniosku, że fantazja odgrywała w moim życiu większą rolę niż talent do przyswajania wiedzy obiektywnej.
ALBERT EINSTEIN
Jak nauczyć dziecko myślenia
Ania jest spełnieniem marzeń każdego nauczyciela. Świetnie wypada w testach, doskonale i odpowiada i w zasadzie robi to wszystko, czego nauczyciel spodziewa się po bystrym uczniu. Wysokie wyniki w testach uznawano za gwarancję jej naukowej kariery na studiach. A jednak pod koniec studiów Ania osiągała bardzo przeciętne oceny i wielu z jej kolegów mogło się pochwalić znacznie lepszymi wynikami. Patrycja potrafi niezależnie myśleć i znajdować twórcze rozwiązania, ale niestety wyniki jej testów są raczej bardzo przeciętne. Mimo tych wyników znalazł się wykładowca, który przeforsował jej przyjęcie na studia. Nie zawiódł się. Sposób rozwiązywania problemów przez Patrycję okazał się twórczy i nowatorski, co w przeciągu kilku lat zapewniło jej silną pozycję na szczycie listy studentów. Kinga przynosi do domu oceny bardzo przeciętne. Jest dobra, ale nie nadzwyczajna. Kiedy jednak przyszło do szukania pracy, Kinga zaskoczyła swoich najbliższych: każdy chciał ją zatrudnić.
Ta sytuacja zrodziła dość intrygujące pytanie: dlaczego ktoś, kto nie ma zdolności analitycznych Ani i zdolności twórczych Patrycji, tak świetnie radzi sobie na rynku pracy?
Różne sposoby myślenia
Wszystkie dzieci są bystre, ale każde dziecko w inny sposób. Z trójstopniowej teorii Sternberga dotyczącej ludzkiej inteligencji wynika, że jest ona funkcją równowagi pomiędzy analitycznym, twórczym i praktycznym sposobem przetwarzania danych (myślenia). Współczesne systemy edukacji zazwyczaj faworyzują tylko jeden rodzaj inteligencji, myślenie analityczno-krytyczne. Niestety, ten typ inteligencji, uznawany przez szkoły za przejaw bystrości, mniej sprawdza się na studiach oraz w dorosłym życiu. W tym artykule chcemy Państwu przedstawić różne sposoby myślenia i proste metody wszechstronnego rozwoju inteligencji u dzieci.
Myślenie krytyczno-analityczne opiera się na pamięciowym opanowaniu materiału oraz analizie zapamiętanych treści. Dziecko, które ma wysokie zdolności analityczne (przypadek Ani) zazwyczaj bardzo dobrze radzi sobie z typowymi zadaniami szkolnymi i testami. Jednakże efektem nadmiernego eksploatowania tego typu myślenia mogą być problemy na studiach i w pracy, gdyż wymagana jest tam nie tylko umiejętność zapamiętywania i analizy cudzych idei, ale również umiejętność znajdowania twórczych i praktycznych rozwiązań. Na pewno znasz przynajmniej jedną osobę, która świetnie radziła sobie w szkole podstawowej i ledwo zipała w szkole średniej. Nauki ścisłe czy przyrodnicze wymagają umiejętności zaproponowania twórczych i znaczących idei. Wielu pracowników kadry kierowniczej narzeka, że można zatrudnić najlepszych absolwentów ekonomii, którzy będą doskonale analizowali podręcznikowe przykłady, lecz którzy nie będą mieli żadnych twórczych pomysłów na temat nowych produktów czy usług. Oczywiście uważamy, że umiejętność myślenia analitycznego jest potrzebna każdemu dziecku i należy ją rozwijać, pamiętając jednakże przy tym, o harmonijnym rozwoju również pozostałych sposobów myślenia. W procesie nauczania zdolności analitycznych, prosimy dzieci, by przeprowadziły porównanie podobieństw i różnic; analizę; ocenę; krytykę; zapytali dlaczego; wyjaśnili przyczyny; ocenili założenia.
Myślenie twórczo-syntetyczne charakteryzuje się wysoką zdolnością do formułowania własnych idei i rozwiązań. Ma „wysoką jakość", jest nowatorskie i adekwatne do konkretnego zadania. Dzieci charakteryzujące się tym sposobem mogą mieć średnie i słabe oceny w szkole (po prostu szkolne metody „pracy" z materiałem nie są atrakcyjne dla tych dzieci), jednakże dobrze radzą sobie one na studiach i w pracy. Autorzy ważnych koncepcji naukowych niekoniecznie są najlepsi w pamięciowym opanowywaniu faktów albo rozwiązywaniu zadań podręcznikowych. Potrafili oni jednak wyjść poza analizę i powielenie cudzych idei, przeformułowali swoje myślenie, siebie, a w konsekwencji świat. Każde dziecko przychodzi na świat z niezwykłą zdolnością do myślenia twórczego. Jednakże poprzez system kar i wzmocnień, może zaniechać tego sposobu myślenia i zacząć rozwijać, bardziej akceptowany społecznie (choć mniej użyteczny) sposób myślenia analitycznego. W procesie nauczania zdolności twórczych prosimy dzieci by tworzyły; wymyślały; wyobrażały sobie; projektowały; pokazywały; formułowały przypuszczenia.
Myślenie praktyczno-konceptualne to myślenie, które znajduje zastosowanie w życiu. Jest to tak zwane myślenie zdroworozsądkowe. Podobnie jak w przypadku myślenia twórczego, również te dzieci mogą mieć problemy w szkole (przypadek Kingi). Na studiach radzą sobie dobrze, ale nie nadzwyczajnie. Jednakże są najbardziej poszukiwanymi pracownikami i zazwyczaj najszybciej znajdują pracę. Kiedy osoba myśląca praktycznie trafi w nowe środowisko, najpierw zorientuje się, co zrobić, żeby sobie poradzić, a następnie wykonuje zaplanowane czynności. Potrafi doskonale przewidzieć, które działania przyniosą efekt, a które okażą się nieskuteczne. Również i ten talent dostrzegamy u małych dzieci. Ucząc dzieci zdolności myślenia praktycznego prosimy ich, by - zastosowały; pokazały, jak mogą coś wykorzystać; wprowadziły w życie; wykorzystały lub zademonstrowały. Oto przykładowe zadanie dotyczące wielorybów, które wykorzystuje trójstopniową teorię rozwoju inteligencji: (1) porównaj wieloryby z rybami, (2) narysuj wieloryba i napisz opowiadanie na ich temat, (3) zastanów się, w jaki sposób można uchronić wieloryby przed wymarciem.
Nie wystarczy tylko posiadać dobry umysł. Najważniejsze jest, by go dobrze używać.
KARTEZJUSZ
Źródło: Biuletyn nr 1, Akademia Nauki, wrzesień 2005 - www.akademianauki.pl
|
