Strona Główna
        Artykuły
Pomnażanie intelektu
Rozwój emocjonalny
Rozwój psycho-fizyczny
Otaczajacy swiat
Czytanie
Nauka języków obcych
Wychowanie
Przedszkole i szkoła
Komputer i dziecko
Telewizja i dziecko
Muzyka a rozwój
Nie zawsze jesteśmy tego świadomi
Wpływ masmediów na dziecko
Relacje między kobietą a mężczyzną rzutujące na dziecko

    Email:
    Hasło:



Zarejestruj sie!

Zapomniałeś hasła?





Rozwój psycho-fizyczny » Zmiany rozwojowe niemowlaka



Zmiany rozwojowe niemowląt

Co każdy rodzic wiedzieć powinien.

Wiek niemowlęcy, przypadający na pierwszy rok rozwoju dziecka, jest dla niego okresem przełomowym. Głównym zadaniem stojącym przed dzieckiem jest przystosowanie się do życia w nowym środowisku. W pierwszym miesiącu życia (stadium noworodka) dziecko przyzwyczaja się do innego niż w okresie prenatalnym sposobu oddychania, nabywa umiejętności przyjmowania pokarmu w nowej formie i wydalania zbędnych produktów, a także przystosowuje się do zmiennej temperatury.


Pomimo szybkiego rozwoju ustroju, zakres ruchowy noworodka jest jeszcze ograniczony. Dziecko przyjmuje charakterystyczną dla siebie postawę leżącą asymetryczną. Gdy leży na plecach obraca głowę w jedną ze stron, przy asymetrycznym ułożeniu kończyn (wyprostowana kończyna po stronie w którą skierowana jest głowa; zgięta po stronie przeciwnej).

Już od pierwszych dni nasze dziecko reaguje na bodźce pochodzące ze świata. Reakcje, występujące jako zespół odruchów, należą do dwóch grup: pierwszą stanowią odruchy występujące u noworodków i ludzi dorosłych, druga grupa obejmuje odruchy typowe tylko dla noworodków lub/i niemowląt. Podział ten bywa czasem istotną wskazówką prawidłowego rozwoju dziecka. Reakcje odruchowe typowe wyłącznie dla noworodków lub/i niemowląt mogą być, jeśli występują w późniejszym okresie, wskaźnikiem patologii.

Przykłady odruchów należących do obu grup:

odruchy typowe tylko dla noworodków lub/i niemowląt

  1. odruch Babińskiego – przy drażnieniu spodniej strony stopy dziecka następuje podniesienie dużego palca; utrzymanie się tego odruchu w drugim półroczu wskazuje na nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego

  2. odruch toniczno – szyjnyzwiązany z charakterystyczną asymetryczną postawą noworodka; przy odwróceniu głowy następuje prostowanie kończyny po stronie skierowania głowy i kurczenie ręki po stronie przeciwległej

  3. odruch Moro – podniesienie rąk i przyciągnięcie ich do ciała w geście obejmowania

  4. odruch chwytny – zdolność silnego zaciśnięcia dłoni na danym przedmiocie i trzymanie go

  5. odruch marszu automatycznego – rytmiczne ruchy przypominające chodzenie przy zetknięciu stóp z podłożem


odruchy występujące u noworodka i człowieka dorosłego

  1. odruch źrenicowy – zwężanie się źrenicy pod wpływem światła

  2. odruch mrugania – próba dotknięcia rogówki oka wiąże się z zamknięciem powieki

  3. odruch ssania - pojawia się przy drażnieniu ust (bodziec dotykowy), ułożeniu w pozycji przygotowującej do karmienia (bodziec kinestetyczny), a następnie na widok piersi matki (bodziec wzrokowy)
  4. odruch połykania
  5. odruch wydalania

Aktywność noworodka wyznaczona jest przez naprzemienne okresy snu i czuwania. W pierwszym miesiącu życia 8 – 9 godzin na dobę przypada na głęboki sen. Podobną ilość czasu zajmuje sen lekki. Bierne czuwanie, kiedy uwaga dziecka skoncentrowana jest na bodźcach płynących z zewnątrz, obejmuje zaledwie 2 – 3 godziny na dobę.

Zmiany fizjologiczne niemowlęcia; rozwój postawy, poruszania się, chwytu i manipulacji

W pierwszym roku życia dziecko bardzo intensywnie rozwija się. Warto jednak zaznaczyć, że do 6 miesiąca funkcjonowanie ustroju noworodka i jego wskaźniki biochemiczne przypominają jeszcze okres płodowy. Dlatego etap ten nazywa się „fazą bierności”. Po tzw. „fizjologicznych narodzinach”, przypadających między 5 a 7 miesiącem, następuje „faza ekspansji”. Niemowlę rozwija zdolności panowania nad własnym ciałem. Dzięki fizjologicznemu i biochemicznemu doskonaleniu procesów organizmu, kształtuje się stan równowagi ustroju zwany homeostazą.

Zmianom fizjologicznym towarzyszy rozwój pionowej postawy ciała. Już około 3 – 4 miesiąca życia dziecko posiada umiejętność podnoszenia i utrzymywania główki. W 8 miesiącu niemowlę potrafi samodzielnie siedzieć (jeśli wcześniej zostało posadzone, utrzymuje się w tej pozycji w 5 – 6 miesiącu). Poprzedza to raczkowanie (początek przypada na około 10 – 11 miesiąc) i chodzenie (12 – 13 miesiąc). Reasumując można stwierdzić, że w końcu pierwszego roku życia (9 – 12 miesiąc) następuje pełna pionizacja ciała.

Rozwój ruchowy, zwłaszcza w początkowych fazach staje się miarą dojrzewania układu nerwowego. Zależności te pomiędzy nabywaniem przez dziecko nowych umiejętności a rozwojem ośrodkowego układu nerwowego dobrze oddaje termin rozwój psychoruchowy. Warto też zaznaczyć, że zmiany w zakresie motoryki następują zgodnie z prawami rozwojowymi:

  1. cefalokaudalnym – najpierw rozwija się obszar głowy (możliwe są ruchy gałek ocznych, dowolne ruchy głowy), później tułowia (ruchy rąk, tułowia), a następnie kończyn dolnych (chodzenie)

  2. proksymodystalnym – zmiany następują w kierunku od osi podłużnej ciała na boki, szybciej rozwijają się mięśnie usytuowane w pobliżu kręgosłupa, później mięśnie kończyn górnych

  3. łokciowo – promieniowym – palce dłoni nabierają sprawności od małego palca piątego do kciuka.

Ważnym elementem rozwoju motoryki są zmiany w zakresie umiejętności dowolnego chwytania i manipulacji. Są one scharakteryzowane w tabeli poniżej.

rodzaj chwytu

charakterystyka

wiek

chwyt prosty

dziecko chwyta przedmiot całą dłonią od góry, wyciąga ku niemu obie ręce, potrafi poruszać stawem barkowym

4 – 5 miesiąc

chwyt dłoniowo - łokciowy

niemowlę sięga po przedmiot całą dłonią z wyłączeniem kciuka, wykorzystuje jedną rękę, potrafi poruszać stawem łokciowym

5 – 6 miesiąc

chwyt nożycowy

przy chwycie kciuk jest przywiedziony do pozostałych palców, zaznacza się przewaga jednej ręki, następuje pochylenie ciała w kierunku celu

6 – 8 miesiąc

chwyt pęsetkowy

przeciwstawne ustawienie palca wskazującego i kciuka, wykorzystywanie opuszków palców, umiejętność jednoczesnego chwytania kilku przedmiotów z wykorzystaniem obu rąk, uruchomienie stawu nadgarstka, zbliżanie się w kierunku przedmiotu

6 – 9 miesiąc

Kolejnym aspektem rozwoju manipulacji jest koordynacja wzrokowo – ruchowa. Sięganie po przedmiot występuje od 4 miesiąca życia. Od tej chwili niemowlę uczy się też przekładania przedmiotów z jednej do drugiej ręki. Potrafi trzymać kilka przedmiotów jednocześnie. Wszystko odbywa się pod kontrolą wzroku.

Kilka słów o rozwoju poznawczym

Zmysłem intensywnie rozwijającym się w okresie wczesnego dzieciństwa jest wzrok. Już u noworodka zauważyć można reakcje na światło – przy ostrym świetle zamyka oczy, otwiera je w ciemności. Początkowo niemowlę dostrzega wyłączenie blisko usytuowane obiekty. Jest w stanie zobaczyć twarz karmiącej i pielęgnującej go opiekunki. Kiedy dziecko osiąga wiek 12 miesięcy, jego ostrość widzenia jest taka jak u osoby dorosłej. Dużo wcześniej, bo już po 3 miesiącach, rozróżnia cztery podstawowe barwy (żółty, czerwony, zielony, niebieski).

Rozwojowi zmysłów towarzyszą czynności eksploracyjne. W przypadku pojawienia się nowych, ciekawych bodźców, dziecko zwraca w ich kierunku swoje zmysły, zbliża się do nich i jeśli jest to możliwe, rozpoczyna manipulację. Działania te pozwalają na zdobywanie nowych informacji o świecie i doświadczeń.

Jak to powiedzieć?

Nauka świata dźwięków rozpoczyna się w okresie prenatalnym. Po narodzinach dziecko uwrażliwia się na głosy ludzi, „(...) trzydniowe niemowlęta odróżniają głos swojej matki od głosów innych matek, co jest związane z kontaktowaniem się dziecka z pewnymi charakterystykami głosu matki przed narodzeniem” (Kielar-Turska, Białecka-Pikul, 2000, s.61).

Początkowe formy porozumiewania się niemowlęcia z otoczeniem mają charakter niewerbalny. Dziecko wykorzystuje różne środki komunikacji – płacz, ruchy ciała, spojrzenie, mimikę, wokalizację i gesty. Pomiędzy 9 a 13 miesiącem życia zauważyć można gesty wskazujące, wyrażające prośbę o przedmiot, podawanie go lub wskazanie. Powyżej 14 miesiąca życia informacje mogą być przekazywane za pomocą „trwałego układu ruchów ciała, rąk, mimiki” (Kielar-Turska, Białecka-Pikul, 2000, s.62). Nazywane są one gestami reprezentującymi. Prewerbalne sposoby komunikacji są istotne dla późniejszego rozwoju języka. Za pomocą porozumiewania się gestami, dziecko nadaje przedmiotom różne etykiety, poprzedza to etykietowanie przy użyciu słów.

Równolegle z wykorzystaniem niewerbalnych środków komunikacji, niemowlę wytwarza dźwięki przypominające dźwięki mowy. Stopniowo (od 8 tygodnia) dziecko wydaje odgłosy w czasie interakcji (tzw. gruchanie w stanie zadowolenia). Krzyk dziecka nie jest już jednolity, przeciwnie – różnicuje się zależnie od sytuacji. Około 4 miesiąca rozpoczyna się okres zabaw wokalnych, niemowlę wypowiada proste sylaby. Typowe gaworzenie rozpoczyna się od 25 tygodnia życia. Dziecko zestawia ze sobą spółgłoski i samogłoski, które wielokrotnie powtarza. Repertuar dźwiękowy poszerza się wraz z rozwojem. Chociaż pierwsze wypowiedzi mogą być jeszcze niezrozumiałe, to już różnią się między sobą intonacją, w zależności od pełnionych przez nie funkcji.

Te wczesne komunikacyjne relacje opierające się na środkach niewerbalnych i werbalnych (od strony matki) nazwane zostały konwersacjopodobnymi kontaktami. Dzięki nim dziecko uczy się intonacji i otrzymuje zasób językowy niezbędny do przyswajania języka.

Rozwój emocjonalny i społeczny

Więź pomiędzy matką i dzieckiem, kształtująca się od narodzin jest niezbędnym warunkiem rozwoju. Wyraźne przejawy przywiązania widoczne są już w drugim półroczu życia.

Ainsworth, słynna badaczka więzi pomiędzy dzieckiem i pierwszym opiekunem, wyróżniła trzy możliwe typy przywiązania:

  1. przywiązanie unikające (lękowe) – dzieci zaliczone przez Ainsworth do tej grupy w sytuacji rozstania z matką nie ujawniały emocji negatywnych, jednak po jej powrocie przejawiały tendencje unikające

  2. przywiązanie bezpieczne (ufne) – dzieci cechowały się negatywnymi emocjami w sytuacji opuszczenia przez matkę, przy jej powrocie reagowały entuzjastycznie

  3. przywiązanie ambiwalentne – w tej grupie zaobserwowano silne negatywne emocje w trakcie rozstania z matką i agresywne reakcje towarzyszące jej powrotowi.

Prawidłowe przywiązanie cechowało tylko dzieci z drugiej grupy. Kształtowanie bezpiecznej więzi między pierwszym opiekunem (którym najczęściej jest matka) i niemowlęciem wpływa na rozwój kompetencji poznawczych i społecznych. Gdy dziecko znajduje się w nowej sytuacji i czuje się w niej bezpiecznie, zachęty matki do podjęcia aktywności ułatwiają zachowania eksploracyjne nieznanego wcześniej otoczenia.

Prawa rządzące rozwojem naszych dzieci mogą być dla nas wskazówkami dobrego ich wychowania.

Aspekty dobrego wychowania – porady

  • mów do swojego dziecka, Twój głos koi i uspokaja, jest materiałem niezbędnym dla późniejszego rozwoju kompetencji językowej,

  • kiedy dziecko wydaje dźwięki, odpowiadaj mu powtarzając i dodając nowe słowa, zachęcaj go do zabaw wokalnych,

  • czytaj i śpiewaj dziecku, to pomaga mu rozpoznawać dźwięki, rozumieć i rozwijać język,

  • żeby wzbudzić w dziecku pozytywne emocje i zainteresowanie muzyką możesz odtwarzać dziecku odpowiednie utwory muzyczne,

  • poświęcaj dziecku wiele uwagi; otocz go troską i przytulaj, pamiętaj, że bezpieczne przywiązanie między Tobą i dzieckiem wpłynie korzystnie na jego rozwój emocjonalny, społeczny i poznawczy,

  • najlepszym czasem zabawy jest moment, gdy dziecko jest wypoczęte, zrelaksowane i czujne; warto być uważnym na oznaki zmęczenia i grymasów - to czas na przerwę,

  • wychowanie może być ciężką pracą, dlatego dbaj także o Twój komfort fizyczny, psychiczny i emocjonalny.


Opracowanie: Agata Żesławska


Na podstawie:

1.Kielar-Turska M., Białecka-Pikul M. (2004). Wczesne dzieciństwo. W: Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.), Psychologa rozwoju człowieka (s. 47-66). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

2.Strona internetowa: www.cdc.gov/ncbddd/child

(portal organizacji, której celem jest promocja zdrowia i jakości życia na drodze prewencji i kontroli chorób i niepełnosprawności)


Ostatnio dodane artykuły

Obowiązkowe szczepionki upośledzające dzieci
Telefon komórkowy groźny dla dziecka
Z dzieckiem w bezpieczną podróż
Wygrana wojna o dziecięce serduszka
Jak uodparniać i hartować dziecko?
Właściwa dieta a umysł dziecka
Alternatywne sposoby żywienia dzieci na przykładzie diety wegetariańskiej
Wiejskie mleko może chronić dzieci przed astmą i katarem siennym
Karmiąc dzieci matki zmniejszają ryzyko wystąpienia u siebie ataku serca
Pokaż jak mnie kochasz, a ja Ci zaufam
Najczęściej czytane artykuły

Uwodzicielska Barbie
Zmiany rozwojowe niemowlaka
Zabawy fundamentalne - znakomity program edukacyjny dla dzieci w wieku 0-6 lat
Pomigaj mi, mamo! Język migowy u niemowląt fenomenalnie działa na rozwój mowy i rozwój intelektualny
Inteligencja emocjonalna – jak to działa i co to takiego?
Skutki picia w ciąży bywają dramatyczne…
Telefon komórkowy groźny dla dziecka
Skarbonki w krótkich majteczkach
Odkrycie metody Wygotskiego
Dlaczego muzyka jest ważna w okresie prenatalnym oraz niemowlęcym?
Copyright © 2006-2009. All rights reserverd! Get Firefox